اثر تنش خشکی بر صفات عملکردی، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان و درصد اسانس برخی اکوتیپ‌های گیاه دارویی زیره‌سبز (.Cuminum cyminum L)

زیره سبز از مهم ترین گیاهان دارویی ایران است که نیاز آبی پایینی جهت تکمیل دوره رشد دارد. بنابراین یکی از گیاهان با ارزش جهت کشت در مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا به ویژه در شرایط خشکسالی به شمار می‌رود. به همین منظور، پژوهش حاضر با هدف اندازه‌گیری پارامترهای مهم مورفولوژیک، فیزیولوژیک و همچنین عوامل دخیل در تنش اکسیداتیو و درصد اسانس تحت شرایط تنش خشکی و نرمال در اکوتیپ‌های مختلف این گیاه اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه پژوهشی دانشگاه سراوان به اجرا در آمد. فاکتورهای آزمایشی شامل تنش خشکی در دو سطح تنش و عدم تنش و هشت اکوتیپ مختلف بودند. صفات مورد اندازه‌گیری شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در گیاه، تعداد چتر در گیاه، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه و عملکرد دانه، محتوای کلروفیلa ، b و کارتنوئید و فعالیت عوامل بیوشیمیایی کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز، پراکسیداز، مالون دی آلدهید و همچنین اسانس بذر بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش عملکرد، اجزای عملکرد و محتوای رنگدانه‌های فتوسنتزی شد. در مجموع، اکوتیپ بیرجند بیشترین عملکرد دانه در بوته (1.37 گرم) را داشت. همچنین در این پژوهش، نحوه فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز در این گیاه دارویی با ارزش مشخص شد که در آن تنش خشکی موجب افزایش فعالیت این آنزیم‌ها و نیز میزان مالون دی آلدهید به ترتیب از u/mgpro*min 1.31، mg/g 2.34، u/gFW 1.29 و µmol/gFW 21.87 به 33.44، 4.73، 6.90 و 66.66 شد. در نهایت با توجه به معیارهای اندازه‌گیری شده، میزان تحمل اکوتیپ‌های مورد بررسی نسبت به تنش خشکی مشخص شد و اکوتیپ بیرجند به‌عنوان اکوتیپ برتر از این لحاظ شناسایی شد.